Prof. Dr. Berrin Günaydın
Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi,
Anesteziyoloji ve Reanimasyon Anabilim Dalı
Nasıl geçer?
Sadece bir olguda vertikal geçiş yani doğum öncesi ve doğum sırasında anneden bebeğe geçiş rapor edilmiştir. Çin’e ait olgu serilerinde COVID-19 ile enfekte annelerin plasentası,amnion sıvısı, kordon kanı, yendioğanın boğaz sürüntüsü ve anne sütünde virüs negatif bulunmuştur.
Anneye etkileri nelerdir?
Çoğu annede hafif veya orta derecede soğuk algınlığına benzer bulgular gözlenir. Öksürük, ateş ve solunum sıkıntısı gibi bulgular olabilir. Gebe olmayan COVID-19 ile enfekte yaşlılarda, immunsüpresyonu olanlarda, kronik akciğer hastalığı, diabet ve kanseri olan hastalarda zatürre ve belirgin solunum sıkıntısı tanımlanmıştır. Eğer bu bulgulara bir gebede rastlanırsa hemen tedaviye başlanmalıdır. Şimdiye kadar 30. haftada mekanik ventilasyon gerektiren COVID-19 ile enfekte gebe acil sezaryenle doğum yapmış ve sağlıkla taburcu edilmiştir. Hafif veya hiç bulgusu olmayan taşıyıcı bireylerin ise gerçek oranı tam olarak bilinmemektedir.
Bebeğe etkileri nelerdir?
Şu anki verilere göre COVID-19 ile ilişkili düşük bildirilmemiştir. Ayrıca COVID-19’a ait fetal enfeksiyona ait kanıtı olmadığı için virüsün fetal gelişime etkileri
olmadığı düşünülmektedir. COVID-19 ile enfekte gebe olguda erken doğum rapor edilmiş olsa da bunun virüs nedeniyle olduğu kesin değildir.
COVID-19 ile ilişkili travay-doğum için hastaneye yatmadan önce neler yapılması önerilir?
Hastalar planlı işlemlerden (örneğin; planlı sezaryen ve doğum indüksiyonu, serklaj) bir gece önce telefonla aranarak COVID bulguları var mı şoruşturularak taranmalıdır.
Ekip, eğitim, ekipman
Travay-doğum odasında ve sezaryen ameliyathanesinde COVID-19 ile enfekte hastanın bakımından sorumlu kişiler belirlenmeli ve en aza indirilmeli
Anne-bebek geçişini önlemek için bebeğin ayrı yerde tutulması yeni doğan ekibiyle planlanmalı
Kişisel koruyucu ekipmanların giyilmesi ve çıkarılması, ameliyathaneye transfer, COVID-19 şüpheli hastanın travay-doğum odasına alınması dahil COVID-19’lu hasta bakımı için simülasyon senaryoları çalışılmalı
Makinelerin ve ameliyathanenin kontaminasyonundan kaçınmak veya en aza indirmek için vajinal veya sezaryenle-doğum için ilaçlar dahil ekipmanla beraber COVID-19 kitleri oluşturulmalı
Her hastanenin kendi politikasına göre şüpheli veya COVID-19 ile enfekte hastaların ziyaretçiler veya destek personelle teması sınırlandırılmalıdır
Acil Sezaryanla Doğum Anestezisi için Öneriler
Şüpheli ya da kesin COVID-19 tanısı olan kadınlarda eğer acil doğum gerekirse genel anestezi gereksinimini azaltmak için epidural analjezi önerilir.
Entübasyon ve ekstübasyon gibi aerosol oluşumuna neden olacak işlemleri azaltmak için genel anesteziden kaçınmak gerekir
Acil Sezaryanla Doğum Anestezisi için Öneriler
Şüpheli ya da kesin COVID-19 tanısı olan kadınlarda eğer acil doğum gerekirse genel anestezi gereksinimini azaltmak için epidural analjezi önerilir.
Entübasyon ve ekstübasyon gibi aerosol oluşumuna neden olacak işlemleri azaltmak için genel anesteziden kaçınmak gerekir.
Bebek stres altında olduğu acil durumlarda kişisel koruyucu ekipman zorunlu olsa da zaman kaybına neden olabilir.
Entübasyon için tercihen videolaringoskopinin en deneyimli anesteziyolog tarafından yapılması önerilir.
Zor entübasyon durumunda ise yeni jenerasyon üst havayolu gereçleri kullanılabilir
Hastaneler ulusal kılavuzlar çerçevesinde lokal protokoller hazırlamalıdır.
Anestezi Hasta Güvenliği Kurumunun Kılavuzuna göre inceleme altındaki ve COVID-19 testi pozitif kadın hastaların yönetimi için yapılmıştır.
1. Tercihen negatif basınçlı bir izolasyon odasına hastanın kabul edilmesi ve hasta bakımından sorumluların sayısının minimum olacak şekilde sınırlandırılması
2. Tüm sağlık çalışanlarının, doğum veya ameliyat salonuna girerken havayla veya temasla nakledilmeye karşı göz koruyucu (önlük, eldiven, maske, göz koruyucular) önlemler alması
3. Giyinme ve soyunma zaman alabileceğinden kişisel zorunlu ihtiyaçlar öngörülerek hazırlık yapılmalı
Erken epidural analjezi, acil sezaryenle doğum için genel anestezi ihtiyacını azaltabilir
COVID-19 teşhisi bölgesel (nöraksiyel) anestezi için bir kontrendikasyon değildir.
Obstetrik ekibiyle iletişim ile mümkünse acil sezaryenle doğumdan kaçınılmalı
Mümkünse bölgesel veya genel anestezi girişimleri için en deneyimli anesteziyolog görevlendirilmeli
Asistanların, COVID-19’lu hastalarla direkt temasının en aza indirilmeli ve odadaki personel sayısı minimum sayıya indirilmeli
4. Eğer genel anestezi gerekliyse;
Anesteziyoloji ve diğer bölüm asistanlarının, oksijen uygulamaya başlamadan önce N95 veya varsa PAPR (Powered Air-Purifying Respirator) kullanması
N95/PAPR veya yüz siperi yoksa; giyinme-soyunma için kontrol listeleri ve eğitimli gözlemcilerin gözetiminde önlük, eldiven ve bone kullanılması ve tüm işlemler için çift eldiven kullanılarak daha sonra en dıştaki eldivenlerini değiştirilmesi
Entübasyon sırasında gerekli personelin en aza indirilmesi
Genel anestezi gerekiyorsa ve hayatı tehdit eden bir durum varsa, tüm personelin koruyucu ekipman olarak N95 maskesi takması –eğer N95/PAPR yoksa temini için hemen iş güvenliği birimiyle iletişime geçilmesi
Önceden oksijen (>5 L/dk) uygulaması için solunum devresinin uzatılması ve hasta tarafına filtre takılması
Eğer mümkünse kapalı aspirasyon sistemi kullanılması
Entübasyonun, ilk denemede başarılı olacak ve balon-maske ventilasyonunu en aza indirgeyecek şekilde yapılması (tercihen video laringoskop ile)
Ekstübasyon için çok fazla risk bulunmasa da ekstübasyon sırasında personel sayısının azaltılması, N95/PAPR ve personel koruyucu ekipmanın ekstübasyon sonrasına kadar takılı olması ve hastanın negatif basınç odasına transferinin düşünülmesi önerilir.
Ayrıca yoğun bakım ünitelerinde izlem yapacak personelin N95 maske, en az 2 kat eldiven, önlük giymesi ve kenarları kapalı koruyucu gözlük ile birlikte yüz siperi kullanması gereklidir.
Bu zor günleri tüm dünyada ve ülkemizde en hızlı şekilde ve en az kayıpla geride bırakmayı diliyorum.