Diyetisyen
Sevde Sinem Tandoğan

Son dönemde çok duymaya başladık. Glutensiz beslenerek zayıfladım, glutensiz beslenerek daha sağlıklı oldum. Peki gerçekten böyle mi? Glutensiz beslenmek gerekiyor mu?

Gluten tahılların yapısında doğal olarak bulun bir proteindir. Buğday, arpa, çavdar ve bazı yulaf türlerinin yapısında bulunur. Ayrıca katkı maddesi olarak paketli ürünlerin yapısında bulunur. Çünkü gluten yapışkan, elastikiyet verici özelliğinden dolayı ürünlerin yapısında kullanılır. Ekmeğin kabarmasında yapısının oluşmasında etkilidir.

Gluten içermeyen besinler ise pirinç, mısır, baklagiller, karabuğday, kinoa, teff, amaranth, keten tohumu ve chia tohumudur.

• Peki kimler glutensiz beslenmelidir. En çok bilinen, çölyak hastalarının ömür boyu glutensiz diyet yapması gerekir. Bunun yanında gluten hassasiyeti olanlar, buğday alerjisi olanlar ve Dermatitis herpetiformis adı verilen bir çeşit deri hastalığı olanlar glutensiz beslenmelidir.

• Bazı nörolojik hastalıklarda, romatoid artritte, depresyon, migren ve otizmde glutensiz beslenmenin iyileştirdiği vakalar görülürken tam olarak kanıtlanmamıştır. Bu nedenle bir uzmana danışılarak glutensiz beslenme denenebilir.

Gluten hassasiyeti de sık duyduğumuz bir durum. Sık sık şişkinlik, hazımsızlık, baş ağrısı ve gaz şikayeti yaşıyorsan senin de gluten hassasiyetin olabilir. Varlığı deneme yanılma yolu ile anlaşılır. Eğer gluten içeren tahıllar diyetten çıkarıldığında bu problemler azalıyor ya da yok oluyorsa guten hassasiyeti var demektir ve glutensiz diyet uygulanmalıdır. Fakat glutensiz diyet bir takım sorunlara yol açıyor. Gluten içeren tahıllar B grubu vitaminlerden en zengin kaynak olduğu için tüketiminin azalması ile B vitaminleri yetersizliği görülebilir. B vitamini bilişsel performans üzerinde etkili olduğu için uzun dönem glutensiz beslenmede unutkanlık, yorgunluk, halsizlik görülebilir.Tahıllar çok iyi bir lif kaynağı olduğu için sınırlı tüketimi kabızlığa sebep olabilir. Bağırsak florası değiştiği için yararlı bakterilerin azalmasına sebep olur.

Glutensiz beslenmenin popülerleşmesiyle glutensiz ürünler raflarda çoğaldı. Önceden bu ürünler zor bulunurken ve daha çok çölyak hastaları için bir çözümken şimdi sırf daha sağlıklı olduğu düşünüldüğü için tüketiliyor. Ama öyle değil. Gluten kazandırdığı kıvamdan dolayı uygun yapıda bir ürün elde etmek için ekstra şeker, nişasta kullanılabiliyor ve norma ürünlere göre daha kalorili olabilir.

• En çok sorulan soru. Glutensiz diyet zayıflatır mı ? Glutensiz bir diyetin çölyak hastalığı veya gluten duyarlılığı olmayan kişilerde ağırlık kaybı sağladığını gösteren yayınlanmış bir rapor bulunmamaktadır. Dolaylı olarak glutensiz diyet ile karbonhidratların tüketimi sınırlandırıldığı için enerji alımının azalmasıyla ilk aşamada kilo kaybı görülebilir. Ama uzun süre uygulandığında daha önce bahsedilen problemler görülebilir.

• Glutensiz diyet uygulaması gereken bireylerin bu sorunları yaşamaması için diyetisyen kontrolünde sağlıklı beslenme çerçevesinde glutensiz diyet uygulaması gerekir. Yani liften sınırlı bir diyet olmaması için sağlıklı lif kaynağı olan ve gluten içermeyen karabuğday, teff amaranth gibi tahıllar diyete eklenmelidir. Sebze meyve tüketimi uygun olmalıdır. Yoğurt, kefir gibi probiyotiklerin düzenli kullanımıyla bağırsak sağlığına dikkat edilmelidir. Hazır işlenmiş ürünlerden uzak durulmalıdır. Fiziksel aktivite artırılmalıdır. Bu çerçevede sağlıklı beslenip kilo kontolü sağlanarak glutensiz diyet uygulanmış olur.